Zorg verantwoordelijk voor 7% van Nederlandse uitstoot broeikasgassen
Het RIVM heeft uitgerekend dat de zorgsector in Nederland verantwoordelijk is voor 7% van de totale landelijke uitstoot van broeikasgassen. Om de doelen uit de klimaatwet te halen moet ook de uitstoot in de zorg omlaag. De afgelopen jaren is er steeds meer aandacht gekomen voor het verduurzamen van de zorg. Onze collega’s Jasmijn van Gastel, Hermijntje Drenth en Gabriëlle de Vet hebben zich verdiept in duurzaamheid in de zorg en weten wat er momenteel speelt. Met dit artikel geven we een voorzet van de belangrijkste ontwikkelingen rondom de verduurzaming van de zorg en bieden we handvatten en inspiratie om de zorg verder te verduurzamen.
Verduurzaming van het zorglandschap: ‘top-down’ en ‘bottom-up’
Verduurzaming zorglandschap (1)
Bovenstaande infographic hebben we ontwikkeld om de verschillende invloeden op de verduurzaming van de zorgsector weer te geven. In het midden staan de zorglocaties, die onderhevig zijn aan wet- en regelgeving en beleid vanuit overheids- en koepelorganisaties (bovenste laag). De overheids- en koepelorganisaties en ook zorgverzekeraars stellen steeds meer verduurzamingseisen aan de zorg, die dus top-down worden opgelegd. Bestuurders maken in reactie hierop steeds meer tijd en middelen beschikbaar voor duurzaamheid en nemen verduurzaming op in hun beleid. In eerste instantie kost het geld om duurzaamheidsoplossingen te implementeren. Voor de financiering wordt gewerkt aan afspraken met zorgverzekeraars en daarnaast worden er vanuit de overheid subsidies verstrekt.
Naast deze top-down aanpak, wordt de zorg ook ‘bottom-up’ verduurzaamd, wat te zien is in de onderste helft van de infographic. Binnen zorgorganisaties zijn er steeds meer medewerkers die vanuit eigen motivatie hun organisatie willen verduurzamen. Zij vormen met collega’s die dezelfde doelstellingen hebben ‘green teams’ en brengen duurzaamheid bij het bestuur en collega’s onder de aandacht. Daarnaast komen zij met concrete initiatieven die ze toe kunnen passen op hun eigen afdeling. Zo zijn green teams op de intensive care bijvoorbeeld aan het kijken naar het gebruik van isolatiejassen. Deze worden vaak na één keer dragen weggegooid, dus wordt er gekeken naar het minder vaak of langer dragen van isolatiejassen of het gebruik van wasbare isolatiejassen.
Tot slot zijn aan de linkerkant drie grote invloeden op de verduurzaming van de zorg weergegeven. De Green Deal is een afspraak met partijen op alle niveaus: overheid, koepelorganisaties, zorgverzekeraars, zorgorganisaties en zorgprofessionals werken samen om de doelstellingen na te streven. Inmiddels is Green Deal versie 3.0 van kracht voor de periode van 2023 tot en met 2026 De Green Deal 3.0 is steeds minder vrijblijvend en er worden steeds meer verplichtingen gesteld aan deelnemers, die nodig zijn om echt stappen te zetten. Het Milieuplatorm Zorgsector is een vereniging die zorginstellingen helpt te verduurzamen en aan de eisen uit de Green Deal te voldoen door kennisontwikkeling en -verspreiding. De Groene Zorg Alliantie verenigt en vertegenwoordigt zorgprofessionals die de zorg willen verduurzamen. Naast de twee grote partijen die in dit overzicht genoemd zijn, is er een groeiend aantal initiatieven voor en door de zorg die als doel hebben de klimaatimpact van de zorg te verkleinen.
Inzichten van professionals die de zorg verduurzamen
Jasmijn, Gabriëlle en Hermijntje spraken met een huisarts die lid is van De Groene Huisarts, een projectleider bij een zorggroep en een adviseur klimaat en milieu bij een maatschappelijke organisatie. Uit de gesprekken bleek het belang van klein starten: elke stap is van belang om een duurzamere organisatie en bijbehorende cultuur te creëren. Door bijvoorbeeld alleen al een gesprek te starten, worden mensen geactiveerd om erover na te denken en mee bezig te gaan. Daarnaast is het belangrijk om collega’s te verzamelen die zich ook willen inzetten voor verduurzaming. Door samen te werken kun je er vervolgens voor zorgen dat zelfs de mensen die zich niet direct betrokken voelen bij duurzaamheid worden meegenomen in deze beweging. Het is belangrijk dat er in de organisatie draagvlak gecreëerd wordt vanuit de medewerkers, maar het is minstens net zo belangrijk dat het bestuur tijd en middelen beschikbaar stelt voor en duidelijk inzet op verduurzaming. Als duurzaamheid opgenomen wordt in het beleid van én gedragen wordt in de zorgorganisatie, is de kans van slagen het grootst.
Take-home message: waarmee maak je de meeste impact?
De afgelopen jaren is de aandacht voor verduurzaming in de zorg enorm toegenomen. Steeds meer organisaties hebben bijvoorbeeld een milieu- of duurzaamheidscoördinator. De komende jaren zal veel moeten gebeuren om de klimaatimpact van de zorg te verkleinen. Onderstaande 10R ladder, ontworpen door Prof. Dr. Jacqueline Cramer, kan daarbij helpen. Alle opties dragen bij aan een kleinere klimaatimpact, maar hoe hoger op de R-ladder, hoe lager het grondstofgebruik en dus hoe kleiner de klimaatimpact. De ladder biedt iedereen handvatten om overal in de zorg klimaatimpact te verkleinen. De belangrijkste les: alles wat je niet koopt of gebruikt heeft de hoogste impact, dus denk nog één keer extra na of het echt nodig is om het te gebruiken!
Verder praten?
Heb jij een vraag over verduurzaming in de zorg? Jasmijn, Gabriëlle en Hermijntje helpen graag! Stuur een mailtje naar duurzaamheid@partzorg.nl of vul het contactformulier onderaan de pagina in. Wij nemen snel contact met je op.